حقایقی در مورد واکسن‌ها، ترکیبات و ایمنی آن‌ها
شایعات و تصورات غلط بسیاری در مورد واکسن‌ها وجود دارد که بسیاری از آن‌ها ناشی از توطئه‌های ضد واکسن است که در شبکه‌های اجتماعی در جریانند. این پیام‌ها می‌توانند ترسناک و در عین حال قانع‌کننده باشند و آموزش، بهترین دفاع شما در برابر سردرگمی حاصل از اطلاعات غلط در مورد واکسن‌ها است. شما با درک نحوه عملکرد واکسن‌ها و هدف اصلی آن‌ها می‌توانید واقعیت را از شایعات جدا کنید و تصمیمات آگاهانه‌ای برای خود و خانواده‌تان اتخاذ نمایید.
موارد زیر، ۱۰ حقیقت در مورد واکسن‌ها و واکسیناسیون هستند که می‌توانند به شما کمک کنند.
واکسن‌ها مؤثر هستند
واکسن‌ها بیشتر از سایر کشفیات پزشکی بر سلامت عمومی تأثیر گذاشته‌اند. قبل از واکسیناسیون، بیماری‌هایی مانند دیفتری سالانه میلیون‌ها نفر را آلوده می‌کرد و ده‌ها هزار نفر را به کام مرگ می‌بُرد. کسانی که نجات پیدا می‌کردند نیز گاهی اوقات به ناتوانی‌های مادام‌‌العمر دچار می‌شدند. تا امروز، تنها ۲ مورد دیفتری در ایالات‌متحده گزارش شده است؛ یکی در سال ۲۰۰۴ و دیگری در سال ۲۰۱۵.
در حالیکه بهبود بهداشت و مداخلاتی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها به مهار بیماری‌هایی مانند سرخچه (سرخک آلمانی) و فلج‌اطفال کمک کرد اما واکسن‌ها بودند که این بیماری‌ها را به طور کامل مهار کردند. امروزه در ایالات‌متحده، کمتر از ۱۰ نفر در سال به سرخچه مبتلا می‌شوند. در حالیکه آخرین مورد فلج‌اطفال در ایالات‌متحده به سال ۱۹۷۹ برمی‌گردد. مروری بر مطالعات منتشر‌شده در JAMA نشان می‌دهد که چگونه واکسن‌ها، جلوی بسیاری از بیماری‌های ترسناک را گرفته‌اند.
واکسن‌ها از همه محافظت می‌کنند
واکسن‌ها به دو صورت عمل می‌کنند: با محافظت از فرد در مقابل بیماری و محافظت از کل جامعه در برابر گسترش عفونت. وقتی تعداد کافی از افراد در مقابل یک بیماری ایمن باشند، میکروب‌ها نمی‌توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. این وضعیت، ایمنی گله‌ای نامیده می‌شود.
دستیابی به ایمنی گله‌ای بسیار مهم است زیرا تمام افراد در یک جامعه، کاندید مناسبی برای واکسیناسیون نیستند. گاهی اوقات ممکن است یک حساسیت دارویی شدید، مانع از واکسیناسیون فرد شود. سایر افراد ممکن است دچار نقص ایمنی باشند و توصیه شود که از واکسن‌های MMR (سرخک، اوریون و سرخچه)، واریسلا (آبله مرغان) یا روتاویروس اجتناب کنند.
به طور مشابه ممکن است نوزادان برای دریافت برخی واکسن‌ها بسیار کوچک باشند و بنابراین بهترین روش محافظت از آن‌ها، واکسیناسیون صحیح اطرافیان‌شان خواهد بود. با کاهش سطح عفونت‌زایی در یک جامعه توسط برنامه‌های واکسیناسیون گسترده، افراد مستعد – حتی آن‌هایی که از دریافت واکسن امتناع می‌کنند – محافظت می‌شوند.
واکسن‌ها ایمن هستند
واکسن‌ها یکی از مطمئن‌ترین محصولات دارویی در ایالات‌متحده هستند که قبل از دریافت مجوز از سازمان غذا و دارو (FDA)، تحت آزمایشات ایمنی بسیار دقیق قرار می‌گیرند. این فرآیند شامل سال‌ها آزمایشات بالینی است که در فازهای مختلف با تعداد روزافزونی از شرکت‌کنندگان در سنین، نژادها و شرایط سلامتی مختلف انجام می‌شود.
حتی پس از کسب مجوز از FDA، محققان و مقامات نظارتی همچنان هر گونه گزارش مربوط به عوارض جانبی واکسن را بررسی می‌کنند. این شامل مواردی است که در سیستم گزارش عوارض جانبی واکسن (VARES) ثبت شده است. اگر الگویی از عوارض جانبی ذکر شود، مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) و سایر نهادهای مربوطه برای تأیید اینکه، آیا این مشکلات توسط واکسن‌ها ایجاد شده‌اند یا نه، تحقیق می‌کنند. اگر اینطور باشد، ممکن است توصیه‌های مروبط به واکسن تغییر کند یا واکسن به طور کامل از بازار خارج شود.
یک مثال خوب: واکسن خوراکی فلج‌اطفال (OPV)
چنین موردی درباره واکسن خوراکی فلج‌اطفال اتفاق افتاد؛ واکسن زنده‌ای که اولین بار در دهه ۱۹۶۰ معرفی شد. در اواخر دهه ۱۹۹۰ پس از گزارشاتی مبنی بر اینکه تعداد کمی از کودکان پس از دریافت OPV دچار فلج ناشی از بیماری فلج‌اطفال شدند، مقامات CDC و سازمان بهداشت جهانی (WHO) تحقیقات گسترده‌ای را آغاز کردند. بزودی مشخص شد که این بیماری – که به آن، فلج‌اطفال ناشی از واکسن (VAAP) گفته می‌شود – نادر بوده و از هر ۲/۷ میلیون دریافت‌کننده OPV ، فقط یک نفر را درگیر می‌کند. با این حال CDC، توصیه‌های این واکسن را تغییر داد و استفاده از واکسن فلج‌اطفال غیرفعال قدیمی‌تر (IPV) را بجای OPV پیشنهاد کرد.
بررسی‌ها و موازنه‌های این نوع کمک، تضمین می‌کند که واکسن‌ها برای اکثر قریب به اتفاق افراد توصیه‌شده، ایمن باقی می‌مانند. از سال ۱۹۵۵ تا کنون، CDC ده مورد را گزارش کرده است که در آن‌ها، یک عارضه جانبی (رویداد نامطلوب) باعث یک تجدید‌نظر عمده در یک فراخوانی یا توصیه‌های واکسیناسیون شده است.
عوارض جانبی جدی، نادر هستند
مخالفان واکسن اغلب اوقات عوارض جانبی واکسن را دلیلی برای اجتناب از واکسیناسیون اعلام می‌کنند. در حالیکه این عوارض جانبی کاملاً واقعی هستند، اما میزان بروز عوارض جانبی جدی، بسیار پایین است.
در پایان، هر واکسن یا دارویی می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند اما موارد مرتبط با واکسن‌های تأیید‌شده توسط FDA معمولاً خفیف هستند و در عرض یک یا چند روز برطرف می‌شوند.
عوارض جانبی شایع واکسن‌ها عبارتند از:
- درد، قرمزی، ورم یا کبودی در محل تزریق
- خستگی
- سردرد
- حالت تهوع
- اسهال
موارد شدید مانند آنافیلاکسی، نادر هستند. در واقع، این حساسیت بالقوه کشنده که کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، تقریباً هرگز اتفاق نمی‌افتد. بر اساس مطالعه سال ۲۰۱۶ در مجله آلرژی و ایمونولوژی بالینی، از ۲۵ میلیون دوز واکسن‌های کودکان، فقط ۳۳ مورد آنافیلاکسی گزارش شد.
واکسن‌ها جلوی بیماری‌ها را می‌گیرند
از آنجا که واکسن‌ها بسیار موفق عمل کرده‌اند، ممکن است فراموش کرده باشیم که بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن چقدر می‌توانند خطرناک باشند. حتی آبله مرغان – که برای برخی از نسل‌ها مسئله مرگ و زندگی بود – اصلا بیخطر نیست. قبل از اینکه واکسن واریسلا در دسترس باشد، این ویروس در هر سال مسئول تقریبا ۱۱ هزار بستری در بیمارستان و بیش از ۱۰۰ مورد مرگ کودکان در ایالات‌متحده بود.
بدون نرخ بالای واکسیناسیون برای آبله مرغان و سایر بیماری‌ها، عفونت‌هایی که تحت کنترل قرار گرفته‌اند می‌توانند به خوبی عود کنند. این مسئله در مورد سرخک اتفاق افتاد؛ بیماری که ریشه کنی آن در سال ۲۰۰۰ در ایالات‌متحده اعلام شده بود.
با افزایش تفکرات ضد واکسن و کاهش در نرخ واکسیناسیون، سرخک دوباره در سراسر ایالات‌متحده شیوع پیدا کرد. بزرگترین شیوع این بیماری در سال ۲۰۱۹ اتفاق افتاد و تقریباً به ۱۳۰۰ مورد عفونت در ۳۱ ایالت منجر شد.
برنامه‌های واکسیناسیون از کودکان محافظت می‌کند
برنامه‌های واکسیناسیون در ایالات‌متحده توسط هیئتی از متخصصان در CDC به نام کمیته مشورتی در مورد اقدامات ایمن سازی (ACIP) صادر می‌شود. این کمیته برای بررسی مطالعات مربوط به ایمنی و اثربخشی واکسن‌ها – از جمله زمان استفاده از واکسن برای اطمینان از حداکثر مزایا – به طور منظم دور هم جمع می‌شوند. اگرچه برخی از افراد ادعا می‌کنند که این برنامه زمانی فقط یک دستورالعمل سختگیرانه است یا بدتر از آن، کودکان را در معرض واکسن‌های بسیار زیادی قرار می‌دهد اما توصیه‌های ACIP دلایل منطقی و روشنی دارند.
به عنوان مثال واکسیناسیون هپاتیت B در بدو تولد انجام می‌شود زیرا از هر ۱۰ نوزاد آلوده شده با این ویروس، ۹ نفر تا پایان عمر به این ویروس آلوده خواهند بود در حالیکه این نرخ آلودگی در بزرگسالان ۲ تا ۳ درصد است.
به طور مشابه واکسن ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) در سنین ۱۱ تا ۱۲ سالگی برای جلوگیری از عفونت ناشی از یک ویروس که عمدتاً از طریق جنسی منتقل می‌شود، تزریق می‌گردد. با واکسیناسیون کودکان قبل از سن شروع فعالیت جنسی، والدین می‌توانند خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم و سرطان مقعد را در کودکان خود کاهش دهند (۹۰ درصد موارد توسط HPV ایجاد می‌شود).
برنامه‌های جایگزین
در طول سال‌ها متخصصانی مانند دکتر باب (دکتر رابرت هلبروک اسمیت) برنامه‌های جایگزینی پیشنهاد کرده‌اند که عمدتاً بر اساس فرض و ادعاهای پشتیبانی نشده است. سایرین معتقدند که بهتر است کودک را در معرض چیزهایی مانند آبله‌مرغان قرار دهیم تا بدن بتواند به طور طبیعی ایمنی ایجاد کند. با تغییر برنامه ACIP یا کنار گذاشتن دوزهای توصیه شده، ممکن است فرزند شما در مقابل بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسیناسیون – که برخی از آن‌ها می‌توانند صدمات جدی و طولانی مدت ایجاد کنند – به طور کامل ایمن نشود.
واکسن‌های زنده، ایمن هستند
واکسن‌های زنده ضعیف‌شده، واکسن‌هایی هستند که با ویروس‌های زنده ضعیف‌شده ساخته می‌شوند. اگرچه این ویروس‌ها هنوز زنده هستند اما قادر به ایجاد بیماری نمی‌باشند.
از ۱۵ واکسن توصیه شده توسط ACIP برای دوران کودکی، ۴ واکسن از نوع زنده ضعیف شده هستند:
- واکسن سرخک، اوریون و سرخچه (MMR)
- واکسن واریسلا (آبله‌مرغان)
- واکسن اسپری بینی آنفولانزا (FluMist)
- واکسن روتاویروس
واکسن‌های زنده ضعیف‌شده از این نظر که رفتارهای ویروس طبیعی را نشان می‌دهند، نسبت به واکسن‌های غیرفعال (کشته شده) دارای مزایایی هستند. به این ترتیب، آن‌ها همان سلول‌هایی را هدف می‌گیرند که در صورت ابتلا به بیماری آلوده می‌شدند و بنابراین باعث واکنش ایمنی بسیار قوی‌تری می‌شوند. واکسن‌های غیرفعال، منفعل‌تر هستند و برای حفظ ایمنی به دوزهای تقویت‌کننده منظم (بوستر) نیاز دارند.
ریسک‌های احتمالی
در موارد نادر، یک واکسن ویروس زنده ممکن است به حالت مهلک طبیعی خود برگردد و باعث بیماری شود که قرار بود از آن جلوگیری کند. این امر معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که دارای نقص ایمنی هستند و نمی‌توانند واکنش‌های دفاعی محکمی از خود نشان دهند. با این وجود، ریسک این اتفاق پایین است – همانطور که قبلاً به آن اشاره شد.
همچنین برخی از مخالفان واکسن ادعا می‌کنند که واکسن‌های زنده به دلیل ریزش ویروسی، می‌توانند خطر عفونت را افزایش دهند. ریزش ویروسی یک پدیده بسیار واقعی است که در آن، بدن ذرات ویروسی را بلافاصله پس از دریافت یک واکسن زنده، آزاد می‌کند. اما به استثنای موارد نادر، سطح ویروس ریخته شده آنقدر نیست که باعث ایجاد عفونت شود. تنها استثنا ممکن است واکسن فلج اطفال خوراکی باشد که دیگر در ایالات‌متحده استفاده نمی‌شود (اگرچه ریسک آن ناچیز در نظر گرفته شده بود).
واکسن‌های زنده معمولاً برای افراد دارای نقص ایمنی از جمله مبتلایان به HIV، دریافت‌کنندگان پیوند عضو و کودکان مبتلا به نقص ایمنی اولیه و افراد تحت شیمی درمانی توصیه و استفاده نمی‌شوند.
واکسن‌ها حاوی سموم نیستند
در حالیکه برخی از ترکیبات واکسن‌ها ممکن است ترسناک به نظر برسند اما مطالعات نشان می‌دهد که آن‌ها، نه تنها بیخطر هستند بلکه می‌توانند واکسن‌ها را مؤثرتر کنند. این مواد تشکیل‌دهنده، محصولات جانبی ناخواسته در فرآیند تولید نیستند بلکه نقش‌های متمایزی دارند.
جیوه
برخی از واکسن‌ها شامل یک ماده حاوی جیوه به نام تیمروسال هستند که به عنوان نگهدارنده بکار می‌رود. قبل از ابداع تیمروسال، ویال‌های چند بار مصرف، اغلب بین تزریق‌ها با باکتری آلوده می‌شدند و برای دریافت‌کنندگان واکسن، خطرات سلامتی ایجاد می‌کردند.
برخلاف متیل جیوه (ماده سمی موجود در غذاهای دریایی) تیمروسال، اتیل جیوه است؛ نوعی جیوه که به سرعت تجزیه‌شده و از بدن دفع می‌شود. امروزه اکثر واکسن‌ها (به استثنای برخی از واکسن‌های آنفولانزا و کزاز) در ویال‌های یکبار مصرف یا سرنگ‌های از قبل پر شده بسته‌بندی می‌شوند و حاوی تیمروسال نیستند. بخشی از دلیل این تغییر، این تصور بود که تیمروسال مضر است. با توجه به CDC، ACIP، FDA، مؤسسات ملی بهداشت (NIH)، آکادمی اطفال آمریکا (AAP) و مؤسسه پزشکی (IOM) تیمروسال نه تنها ایمن است بلکه برای تحویل (دلیوری) واکسن مفید می‌باشد.
آلومینیوم
گاهی برای مؤثرتر کردن واکسن به آن نمک‌های آلومینیوم اضافه می‌کنند. در این صورت به آن‌ها ادجوانت (مواد کمکی) گفته می‌شود یعنی موادی که پاسخ ایمنی را تقویت می‌کنند تا اثرات واکسن افزایش یابد.
نمک‌های آلومینیوم، بیش از ۷۰ سال است که به عنوان مواد کمکی بکار می‌روند و ایمنی آن‌ها اثبات شده است. واکسن‌های DTaP، Tdap، هپاتیت A، هپاتیت B، هموفیلوس آنفولانزا نوع b (Hib) و پنوموکوک از جمله واکسن‌های حاوی آلومینیوم هستند. آلومینیوم مانند اتیل جیوه به سرعت توسط بدن پردازش می‌شود. علاوه بر این، آلومینیوم در همه جای محیط‌زیست وجود دارد. در حقیقت، میزان آلومینیوم موجود در شیر مادر و شیر خشک، از واکسن‌ها بیشتر است.
فرمالدئید
فرمالدئید گاهی برای کشتن ویروس‌ها به منظور تولید واکسن‌های غیرفعال یا بی‌اثر کردن سموم برای ساخت واکسن‌های توکسوئید (مانند توکسوئید کزاز که برای جلوگیری از کزاز استفاده می‌شود) بکار می‌رود. فرمالدئید، یک ماده طبیعی است که در هوا و محیط وجود دارد. یک نوزاد دو ماهه حدود ۱/۱ میلی‌گرم فرمالدئید در بدن خود دارد، در حالیکه کودکان بزرگتر و افراد بالغ، مقدار بسیار بیشتری از آن را دارند.
در محیط‌های صنعتی، فرمالدئید در سطوح حداکثر ۰/۷۵ قسمت در میلیون (ppm) در روز ایمن در نظر گرفته می‌شود. بیشترین فرمالدئید موجود در واکسن‌ها پس از تصفیه، ۰/۲ ppm در هر دوز است اما در اکثر واکسن‌ها به مراتب کمتر از این مقدار است.
واکسن‌ها باعث بیماری نمی‌شوند
فراتر از این شایعه که واکسن آنفولانزا باعث بیماری آنفولانزا می‌شود، برخی از مخالفان واکسن ادعا می‌کنند که واکسن‌ها می‌توانند مشکلات عمده‌ای مانند سقط جنین و نقایص مادرزادی ایجاد کنند.
واکسن MMR و اوتیسم
یکی از شایعاتی که در طی سال‌ها مورد‌توجه قرار گرفته است، این است که واکسن MMR باعث اوتیسم می‌شود. ریشه این باور غلط، مقاله‌ای است که در سال ۱۹۹۸ در لنست منتشر شد و در آن اشاره شده که ۱۲ کودک پس از دریافت واکسن MMR شروع اوتیسم و کولیت را تجربه کردند.
در پی انتشار این مطلب، اندرو ویکفیلد، نویسنده اصلی این مقاله به طور علنی واکسن MMR را با اوتیسم مرتبط دانست و باعث یک جنجال رسانه‌ای شد. بعدها مشخص شد که این ۱۲ کودک برای حمایت از یافته‌های مقاله انتخاب شده بودند و اینکه همه این ۱۲ نفر، واکسن MMR دریافت نکرده بودند. بلافاصله پس از آن، ویکفیلد مجوز پزشکی خود را به دلیل دستکاری در تحقیقات از دست داد، اما حتی با وجود تکذیب مقاله لانست در سال ۲۰۱۰، پیامدهای ادعاهای ویکفیلد همچنان پابرجاست.
واکسن HPV و نارسایی تخمدان
در سال ۲۰۱۴ تیمی از محققان استرالیا اعلام کردند که واکسن HPV باعث نارسایی تخمدان در سه دختر ۱۶ تا ۱۸ ساله شده است و بنابراین ادعاهای مشابهی علیه واکسن HPV مطرح شد. با وجود کشف نشدن سایر علل احتمالی این بیماری، محققان به سرعت اعلام کردند که اقدامات نظارتی این واکسن «بطور دقیق نشان‌دهنده تشخیص عوارض جانبی نیست.»
این ادعاها در سال ۲۰۱۸ رد شد؛ هنگامیکه یک مطالعه منتشر شده در طب اطفال گزارش داد که ریسک نارسایی تخمدان در میان ۱۹۹۰۷۸ زن استرالیایی ایمن شده با واکسن HPV در مقایسه با عموم مردم، افزایش نیافته است.
برخی از کارشناسان سلامت معتقدند که این موارد منتشر‌شده می‌تواند پذیرش واکسن در میان افرادی که به آن نیاز دارند را تغییر دهد. کمتر از نیمی از نوجوانان و جوانان در ایالات‌متحده، در مقابل HPV واکسینه می‌شوند در حالیکه در استرالیا، ۷۶ درصد از پسران و ۸۰ درصد از دختران واکسن HPV دریافت می‌کنند.
اکثر والدین، کودکان خود را واکسینه می‌کنند
در حالیکه مخالفان واکسن، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده‌اند اما حقیقت این است که اکثر والدین به توصیه‌های بهداشت عمومی اعتماد کرده و فرزندان خود را واکسینه می‌کنند.
در سال ۲۰۱۹، CDC گزارش داد که پوشش واکسن در کودکان ۲۴ ماهه و کوچکتر، بالا بوده است. یافته‌ها نشان می‌دهد:
- ۹۲ درصد، واکسن فلج‌اطفال خوراکی دریافت کردند
- ۹۰/۸ درصد، واکسن MMR دریافت کردند
- ۹۰/۶ درصد، واکسن هپاتیت B دریافت کردند
- ۹۰/۲ درصد واکسن آبله‌مرغان دریافت کردند
- ۸۱ درصد واکسن پنوموکوک دریافت کردند
- ۸۰/۷ درصد واکسن DTP/DT/DTaP (چهار دوز یا بیشتر) دریافت کردند
- ۷۲/۱ درصد واکسن روتاویروس دریافت کردند
با این وجود، تنها ۶۸/۲ درصد هر ۷ واکسن را دریافت کردند که نسبت به دهه‌های قبل افت داشته است.
حرف آخر
علی رغم آنچه برخی از مردم ممکن است به شما بگویند، آسیب‌های ناشی از عدم دریافت واکسن، بسیار بدتر از عوارض‌جانبی است که یک واکسن ممکن است ایجاد کند.
به عنوان مثال در مورد بیماری کزاز، احتمال مرگ پس از بروز علائم بسیار زیاد است. به طور مشابه از هر ۴ نفر که به دلیل مننژوکوک بستری می‌شوند، ۱ نفر فوت می‌کند در حالیکه ۲۰ تا ۴۰ درصد از کسانی که زنده می‌مانند، تا حدی دچار آسیب مغزی می‌شوند.
با واکسیناسیون برای این بیماری‌ها – و سایر بیماری‌ها – ریسک چنین آسیب‌هایی کاهش یافته و در برخی موارد از بین می‌رود.
منبع: verywellhealth.com / ترجمه: طیبه جلایر
