سیب معجزه‌ی سلامتی طبیعت
تحقیقات علمی جدید سیب را غذایی مفید و سرشار از مواد شفابخش یافته‌اند. این گفته قدیمی که «با خوردن یک سیب در روز، انسان می‌تواند پزشک را از خود دور کند»، به‌خوبی قابل دستیابی است. با ادامه مطالعات درزمینهٔ کشف و شناسایی اهمیت مواد مغذّی گیاهی، دانشمندان به‌وضوح دریافته‌اند که سیب نقش مهمی در سلامتی بشر ایفا می‌کند. این نقش، تنها به خاطر ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبری که این میوه تأمین می‌کند نیست، بلکه به دلیل آنتی‌اکسیدان‌های (مواد ضد اکسیداسیون) دیگر درون آن است.
سیب میوه درختی است که به فارسی «سیب» و در مناطق مختلف جنگلی شمال ایران که این درخت به‌طور وحشی می‌روید، با نام‌های محلی مختلفی نامیده می‌شود. به طور مثال در لاهیجان و رودسر «آسیب، هسی و هسیب»، در طالش «سیف»، در رامسر و تنکابن «ترش هسی و تلخ هسی»، در مازندران «سه»، در آستارا و ارسباران «آلما»، در کردستان و سردشت «سیو» و سرانجام در مهاباد «سو» گفته می‌شود. در کتب طب سنتی با لغت عربی آن، «تفاح» نام‌برده می‌شود.
در مدارک گیاه شناسان ایرانی نام علمی آن Malus orientalisugl است.
مشخصات:
سیب‌درختی است به ارتفاع متوسط، پوست تنه آن خاکستری، برگ‌های آن ساده و بیضی کشیده بوده و روی آن‌ها کرک دار به ابعاد حدود ۳ الی ۸ در ۵/۱ الی ۵/۳ سانتی‌متر است. گل‌های آن درشت به رنگ سفید و پشت آن‌ها صورتی است. میوه آن گرد، انواع اهلی و پرورشی آن درشت آبدار و انواع وحشی آن کوچک با طعم‌های مختلف ترش یا شیرین است.
سیب اهلی در اغلب نواحی دنیا کاشته می‌شود، بخصوص در مناطق کوهستانی و معتدل خوب رشد می‌کند. انواع اهلی و پرورشی آن نیز در اغلب مناطق ایران کاشته می‌شود. تکثیر سیب از طریق پیوند انواع پرورش یافته مورد نظر روی پایه‌های سیب وحشی است. پوست، هسته و غشاء درونی سیب غنی از مواد مغذی گیاهی است که از میوه در برابر نور ماوراءبنفش، حشرات، قارچ‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها حفاظت کرده و درواقع به‌عنوان هورمون گیاهی و کنترل‌کننده آنزیم‌ها عمل می‌کند.
مواد مغذی اصلی سیب (در هر ۱۰۰ گرم سیب خام):
انرژی (کیلوکالری) ۴۷
پروتئین (گرم) ۴/۰
چربی (گرم) ۱/۰
کربوهیدرات (گرم) ۱۲
کل فیبر (گرم) ۲
فیبر محلول (گرم) ۱
فیبر نامحلول (گرم) ۴/۰
سلولز (گرم) ۴/۰
پتاسیم (میلی‌گرم) ۱۲۰
ویتامین E (میلی‌گرم) ۱
ویتامین C (میلی‌گرم) ۶
کلسیم (میلی‌گرم) ۷
آهن (میلی‌گرم) ۳/۰
سدیم (میلی‌گرم) ۱
ویتامین ۱B (میلی‌گرم) ۳/۰
ویتامین ۲B (میلی‌گرم) ۲/۰
نیاسین (میلی‌گرم) ۱/۰
فواید سیب در سلامت
شروع فصل پاییز یعنی وارد شدن به فصل سیب‌های خوش‌رنگ و عطر پاییزی و خوردن انواع دسرها، نوشیدنی‌ها و سایر محصولات این میوه شیرین و آبدار. سیب به‌عنوان میوه‌ای اساسی برای حفظ سلامتی، سالیان سال است که بین مردم شناخته‌شده است و حتی ضرب‌المثل‌های فراوان به زبان‌های مختلف در توصیف فواید این میوه بهشتی وجود دارد و به‌راستی‌که این میوه دارای مزایای منحصربه‌فرد ازنظر حفظ سلامتی و افزایش طول عمر است. از بین تمام میوه‌ها، سیب بیشتر از بقیه حاوی پکتین است. پکتین نوعی فیبراست که دارای مزایای منحصربه‌فردی است. همچنین دارای فیتوشیمیایی‌ها، کورستین، تانین و آنتی‌اکسیدان‌هایی است که همگی آن‌ها سلامت بیشتری را برای انسان به ارمغان می‌آورد. در ادامه به ۵ مورد از مهم‌ترین فواید سیب اشاره می‌کنیم:
این میوه بهشتی خواص فراوانی ازلحاظ دارویی دارد و نقشی بسزا می‌تواند در سلامت افرادی که این میوه را به طور مرتب مصرف می‌کنند ایفا کنند که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
بهبود عملکرد دستگاه گوارش
سیب به خاطر داشتن مقدار فراوان پکتین، ماده مغذی مناسب برای رژیم غذایی است. البته این نوع فیبر در مرکبات، انواع آلو و سایر میوه‌ها و سبزیجات وجود دارد ولی مقدار آن در سیب بیشتر است. پکتین باعث افزایش حجم مدفوع و فشار مایعات شده و بنابراین به درمان یبوست، اسهال و به‌طورکلی سلامت عمومی دستگاه گوارش کمک می‌کند. همچنین باعث کاهش شیوع تومورهای کولون و سرطان این بخش می‌شود.
کاهش کلسترول
مطالعات نشان می‌دهد که خوردن ۳ سیب روزانه به مدت ۳ ماه باعث کاهش کلسترول خون تا ۲۰ درجه می‌شود. پکتین موجود در سیب به‌عنوان منبعی شگفت‌آور از فیبرهای رژیمی باعث زدودن کلسترول LDL از خون می‌شود. همچنین آنتی‌اکسیدان کورستین موجود در سیب مانع از جمع شدن کلسترول LDL در رگ‌های خونی می‌شود. لذا به‌عنوان بهترین پیش‌غذا معرفی‌شده است.
کاهش خطر سرطان
سیب تنها مانع از سرطان کولون نیست بلکه به دلیل داشتن کورستین، فلاونوئیدها و فیتوشیمیایی‌ها مانع از فعالیت رادیکال‌های آزاد می‌شود. بعلاوه فیتوشیمیایی‌ها علیه کارسینوژن عمل کرده و به پیشگیری از سرطان کمک می‌کند و این بدان معنا است که خوردن سیب مانع از بروز سرطان ریه، پروستات و … می‌شود.
افزایش طول عمر
تاکنون تحقیقات زیادی برای یافتن سرچشمه جوانی انجام‌شده است و همه آنچه تاکنون به‌دست‌آمده عبارت‌اند از مبارزه با استرس‌های روزانه و خوردن سیب است. فیتوشیمیایی‌های موجود در سیب مانع از بروز دیابت، فشارخون، بیماری‌های قلبی و سایر شرایطی می‌شود که به طور چشمگیر سلامت و زندگی افراد را به خطر می‌اندازد.
جلوگیری از ریزش مو
در پزشکی چینی ریزش مو به‌عنوان نشانه‌ای از کاهش تراوش‌های کبدی شناخته‌شده است و در این میان سیب و سایر میوه‌ها و سبزیجات کمک مؤثری برای بازسازی دوباره این تراوش‌ها است. بعلاوه خونی که به فولیکول‌های مو می‌رسد را سرشار از مواد مغذی می‌کند.
چه مقدار مصرف کنیم؟
یک عدد سیب با وزن و اندازه متوسط حدود ۱۱۲ گرم بوده و تأمین‌کننده ۲۵ درصد دریافت روزانه توصیه‌شده برای ویتامین C است. همچنین سیب غنی از فیبر محلول است. مصرف منظم سیب به کاهش سطح کلسترول خون کمک می‌کند.
انتخاب و نگهداری
سیب میوه‌ای است که در تمامی سال در دسترس است، اما پاییز بهترین فصل برای خرید میوه تازه فصل است. هنگام خرید، سیب‌های سالم با پوست شفاف را انتخاب کنید.
طبخ و تهیه
سیب‌ها را بشویید و خشک کنید. سیب را بهتر است به طور تازه و با پوست مصرف کنید. در سالاد میوه از برش‌های کوچک سیب استفاده نمایید. سیب به‌صورت تنوری، بخارپز، مربا و کمپوت و همچنین به‌عنوان عصرانه به‌صورت پای سیب به همراه دارچین قابل‌استفاده است.
مصارف سنتی
سیب به‌خوبی به‌عنوان پاک‌کننده دستگاه‌های فعال بدن شناخته‌شده است. از زمان رومی‌ها، سیب رسیده، به خاطر خواص ملین آن مورداستفاده قرار می‌گرفته است.
در سال ۱۰۳۲ ش (۱۶۵۳ میلادی)، گیاه‌شناس انگلیسی به نام نیکولاس کالپپر چنین اذعان داشت که شربت سیب یک داروی مفید برای ضعف، تپش قلب و افسردگی است.
در طب چینی اعتقاد بر این است که سیب حرارت را می‌زداید و اثر خنک‌کننده در ریه‌ها دارد. اسیدمالیک و تارتاریک در سیب سبب مهار رشد باکتری‌های بیماری‌زا در لوله گوارش می‌شوند.
در هندوستان، خوردن میوه سیب برای جلوگیری از یبوست، متداول است. سیب مانع تشکیل اوریک‌اسید در بدن می‌شود و خوردن آن برای نقرس، روماتیسم و تصلب شریان‌ها مفید است. ویتامین‌های سیب بیشتر در پوست آن قرار دارد، بنابراین اگر سیب باپوست خورده شود (البته برای اشخاصی که ازلحاظ وضع معده، اجازه خوردن پوست سیب خام را داشته باشند) مفیدتر است. در مناطق خاور دور در جوشانده‌های برگ سیب از پوست میوه سیب به‌صورت خشک‌شده یا تازه نیز می‌ریزند که آن را مطبوع سازد.
مصرف سیب رسیده آبدار تازه برای ورم حاد روده اطفال، اسهال خونی و تب‌های حصبه‌ای مفید است.
پوست سیب خشک‌شده به‌صورت جوشانده برای رفع ورم مفاصل، روماتیسم و ناراحتی‌های کلیه که منجر به کاهش ادرار می‌شوند، بسیار مفید است، زیرا مُدِرّ بوده و دفع اسیداوریک را تسهیل نموده و فعالیت دستگاه گوارش را تنظیم می‌کند.
برای تهیه جوشانده پوست خشک میوه سیب، ۱۰ گرم پوست برای ۱۰۰ گرم آب که در حدود ۱۵ دقیقه جوشیده شود، مصرف می‌شود.
خوردن سیب پس از صرف غذا، برای تقویت لثه‌ها مفید است.
مصارف ویژه
– بیماری قلبی:
تعداد زیادی از مطالعات نشان داده است که غذاهای حاوی مقادیر زیاد (کوئرستین) از قبیل سیب، سبب بهبود فعالیت آنتی‌اکسیدانی خون و کاهش میزان تخریب کلسترول LDL به علت اکسیداسیون می‌گردند. این تحقیقات همچنین ثابت نموده‌اند که افراد دارای مصرف بالای کوئرستین، کمتر درخطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی قرار دارند. این مشاهدات به اثرات ضد تصلب شرایین و ضد لختگی خون درکوئرستین سیب تصریح نموده است.
– بالا بودن کلسترول خون:
سیب حاوی مقادیر خوبی از نوعی فیبر به نام (پکتین) است پکتین از دسته فیبرهای محلول است؛ یعنی زمانی که مرطوب می‌شود، چسبنده و غلیظ می‌گردد. مطالعات کنترل‌شده مختلف نشان داده است که افزودن پکتین به رژیم غذایی منجر به کاهش متوسطی در سطح کلسترول خون می‌شود. علت این امر ممکن است اتصال یافتن پکتین سیب به اسیدهای صفراوی باشد که به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند. البته باید توجه شود که تنها پکتین نمایانگر قدرت کاهش کلسترول سیب نیست و سیب صرف‌نظر از داشتن پکتین، با سایرموادی که دارد، خود یک کاهنده نیرومند کلسترول است و حتی نیروی کلسترول زدایی آن، از تمام پکتینی که از یک سیب خارج می‌شود بیشتر است.
– سرطان:
مطالعات تجربی بر روی نمونه‌های سلول تومور انسانی چنین پیشنهاد می‌کند که مقادیر نسبتاً زیاد کوئرستین می‌تواند برخی از سرطان‌ها را متوقف نماید. مطالعات جمعیتی در دنیا، بااین‌وجود، تاکنون تأثیر حفاظتی رژیم‌های غنی از این ماده را برابر سرطان‌ها نشان نداده است. درعین‌حال، برخی تحقیقات چنین نشان می‌دهد که کوئرستین به طور خاصی می‌تواند برای افراد سیگاری مفید باشد مواد سرطان‌زای تنباکو سبب تخریب دیواره مثانه می‌شوند و بدین ترتیب موجب رشد سلول‌های سرطانی می‌گردند. چنین کشف‌شده است که افراد سیگاری که مصرف‌کننده مقدار زیادی فلاونوئیدها ازجمله کوئرستین موجود در سیب هستند، از تخریب دیواره مثانه ناشی از تنباکو حفاظت می‌شوند.
– دیابت
کتین موجود در سیب می‌تواند کمک به حفظ سطح قند خون به طور ثابت نماید. قندهای طبیعی موجود در سیب به آهستگی هضم و جذب می‌شوند، بخشی از این امر می‌تواند ناشی از تأثیر پکتین باشد که در دستگاه گوارش تشکیل ژل می‌دهد. افزایش آهسته در سطوح قند خون پس از مصرف سیب، به این معناست که سیب «شاخص گلیسمیک» پایینی دارد؛ بنابراین برای افراد مبتلابه بیماری دیابت، سیب به طور خاص مفید است. لازم به توضیح است که شاخص گلیسمیک اندازه‌ای است که تعیین می‌کند، پس از خوردن غذا قند خون با چه سرعتی بالا می‌رود. این امر نشان می‌دهد که به‌رغم وجود قند طبیعی در سیب، خوردن سیب در افزایش سریع قند خون اثر نمی‌گذارد.
– فشارخون بالا:
سیب در کاهش فشارخون نیز مؤثر است. یکی از مطالعات علمی جالب که در این زمینه به‌عمل‌آمده نشان می‌دهد که حتی بوییدن آن نیز فشارخون را کاهش می‌دهد. سرماخوردگی: بررسی‌های علمی نشان داده است که ویروس‌ها نمی‌توانند در عصاره سیب مدت زیادی زنده بمانند. برای مقایسه قدرت ویروس کشی سیب با عصاره ۱۸ نوع میوه دیگر در آزمایشی معلوم شد که عصاره سیب، انگور و چای دارای قویترین امکان نابودی ویروس‌ها هستند. پژوهشگران متوجه شده‌اند اشخاصی که بیشتر از دیگران سیب می‌خورند، کمتر به سرماخوردگی و ناراحتی‌های قسمت فوقانی دستگاه تنفسی شامل عفونت‌های مربوط به بینی، حنجره و نای مبتلا می‌شوند.
– چاقی:
خوردن سیب با پوست، سطح قند خون را به آهستگی و برای مدتی بالا نگه می‌دارد و لذا پس از خوردن سیب کامل، شخص احساس سیری بیشتری می‌کند در مقایسه با هنگامی‌که عصاره سیب یا پوره آن را مصرف کند؛ بنابراین برای کاهش وزن بهتر است خود سیب به طور کامل و طبیعی خورده شود.
طرز تهیه نوعی سالاد مفید و مقوی با سیب:
مواد لازم:
سیب زمینی، ۲ عدد متوسط
لبو، ۱ عدد متوسط
کرفس، ۲ ساقه کوچک
تخم مرغ، ۱ عدد
جوانه ماش، ۱ فنجان
ذرت، ۲۱ فنجان
سیب، ۲ عدد
روغن زیتون به دلخواه
سیب‌زمینی، لبو، تخم‌مرغ و ذرت را جداگانه بپزید و همه را خرد کنید. تخم‌مرغ باید کاملاً سفت شود. ذرت را می‌توانید خود تهیه کنید (بلال را با آب بپزید، سپس دانه‌های ذرت را به‌وسیله چنگال از بدنه آن جدا کنید.) کرفس را خیلی ریز ساطوری کرده و سیب خام را باپوست خرد کنید. تمام مواد را باهم مخلوط‌کنید و جوانه ماش را نیز به آن بیفزایید. کمی نمک و فلفل به مخلوط اضافه کنید و به‌عنوان سس می‌توان از مقداری آب‌پرتقال، آب‌نارنج یا لیموترش تازه استفاده کرد. کمی روغن‌زیتون نیز می‌توانید به آن اضافه کنید. سپس به مدت ۱۰ دقیقه در یخچال بگذارید و یک غذای سالم میل نمایید.
