شیرین کننده مصنوعی چیست؟ مزایا، معایب و کاربردهای آن
انواع شیرین کننده مصنوعی، تحول بزرگی در صنعت غذا و نوشیدنی و همچنین سلامت و تناسب اندام ایجاد کرده‌اند. اغلب افرادی که به دنبال کاهش مصرف شکر هستند، شیرین کنندههای مصنوعی را فرشته نجات خود می‌دانند؛ اما آیا این مواد کاملا بی ضررند؟ آیا ارزشش را دارد که artificial sweetener را به عنوان جزء ثابت رژیم غذایی‌تان در نظر بگیرید؟ این مطلب از سایت مانکن به بررسی مزایا و معایب شیرین کننده مصنوعی می‌پردازد تا بتوانید تصمیم آگاهانه‌تری در مورد مصرف آنها بگیرید.
شیرین کننده مصنوعی چیست؟
شیرین کنندههای مصنوعی نوعی افزودنی غذایی فرآوری‌شده هستند که از مواد شیمیایی در آزمایشگاه ساخته می‌شوند. این مواد با نام‌های «شیرین کنندههای غیرمغذی» یا «جایگزین‌های شکر» نیز شناخته می‌شوند. انواع شیرین کننده مصنوعی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بدون ایجاد مضرات شکر، طعمی مشابه آن داشته باشند. آنها تقریباً هیچ کالری یا انرژی به بدن نمی‌رسانند؛ زیرا در دستگاه گوارش تجزیه نشده و مستقیماً وارد جریان خون نمی‌شوند. بنابراین سطح قند خون را افزایش نمی‌دهند و از طریق مدفوع دفع می‌شوند.
شیرین کننده مصنوعی از چی درست میشه؟
شیرین کنندههای مصنوعی برخلاف شکر که از منابع طبیعی مانند نیشکر به دست می‌آید، در آزمایشگاه‌ها با ترکیب مولکول‌ها به روش‌های خاصی ساخته می‌شوند. آنها شامل مواد اولیه متفاوتی هستند؛ به عنوان مثال مشتقاتی از قندها، اسیدهای آمینه یا حتی ترکیباتی که در طبیعت وجود ندارند. این مواد اولیه تحت فرایندهای صنعتی پیچیده و کنترل‌شده قرار می‌گیرند تا محصولی فوق‌العاده شیرین ) ۲۰۰ تا ۷۰۰ برابر شیرین‌تر از شکر) ایجاد شود. انواع شیرین کننده مصنوعی فاقد مواد مغذی مانند ویتامین‌ها، فیبر، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند.
همه شیرین کنندههای مصنوعی به نوعی دستکاری و پردازش شیمیایی شده‌اند. به عنوان مثال آسپارتام از ترکیب ۲ آمینواسید به نام‌های آسپارتیک اسید و فنیل‌آلانین ساخته می‌شود. سوکرالوز نیز یک مشتق کلردار از قند واقعی است.
انواع شیرین کننده مصنوعی و کاربرد آنها
شیرین کنندههای مصنوعی در طیف وسیعی از محصولات غذایی و نوشیدنی‌ها به کار می‌روند. این ترکیبات در محصولات پخته‌شده، نوشابه‌ها، پودرهای نوشیدنی فوری، انواع آبنبات، غلات صبحانه، آدامس، پودینگ‌ها، غذاهای کنسروی، مرباجات و ژله‌ها، محصولات لبنی و قهوه فوری وجود دارند. آنها علاوه بر صنایع غذایی در محصولاتی نظیر خمیر دندان، کرم‌های پوستی و برخی داروها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. در جدول زیر رایج‌ترین انواع شیرین کننده مصنوعی و کاربردهای آنها را مشاهده می‌کنید.
| نوع شیرین کننده مصنوعی | قدرت شیرین کنندگی (نسبت به شکر) | کاربرد |
|---|---|---|
| سوکرالوز | ۶۰۰ برابر | قابل استفاده در محصولات غذایی متنوع مانند نوشیدنی‌ها، دسرهای لبنی منجمد نشده، ژله‌ها، آدامس و انواع محصولات پخته شده |
| ساخارین | ۷۰۰ برابر | نوشیدنی‌ها و غذاها |
| آسپارتام | ۲۰۰ برابر | مناسب برای افزودن به نوشیدنی‌ها و کاربرد در پخت و پز |
| آسه سولفام پتاسیم | ۲۰۰ برابر | ایده‌آل برای شیرین کردن سر سفره و استفاده در پخت و پز |
| نئوتام | ۱۳۰۰۰ برابر | شیرین کردن انواع غذاها و نوشیدنی‌ها و همچنین در پخت و پز |
| نمک آسپارتام-آسه سولفام | ۳۵۰ برابر | عمدتا در دستور پخت‌های غذایی |
| آدوانتام | ۲۰۰۰۰ برابر | فرایندهای پخت و پز |
| سیکلامات | ۵۰ برابر | از سال ۱۹۷۰ ممنوع شده است |
۸ مزایا شیرین کننده مصنوعی
با آنکه می‌توانید به جای شکر از جایگزین‌های طبیعی مانند خرما برای لاغری و بهبود سلامتی‌تان استفاده کنید؛ اما شیرین کنندههای مصنوعی نیز کاربردهای آسان و متنوعی دارند. مصرف شیرین کننده مصنوعی (در حد اعتدال) با مزایای متعددی همراه است که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند.
۱.شیرینی بالا و کالری ناچیز شیرین کننده مصنوعی
این ترکیبات چندین برابر شیرین‌تر از شکر هستند و درعین‌حال کالری بسیار پایین یا حتی صفر دارند. این ویژگی، آنها را به یک گزینه عالی برای تولید محصولات کم کالری و رژیمی تبدیل می‌کند.
۲. مزایا شیرین کننده مصنوعی برای بهبود سلامت دندان
برخلاف شکر که عامل اصلی پوسیدگی دندان است، شیرین کنندههای مصنوعی توسط باکتری‌های دهان تخمیر نمی‌شوند. این امر به کاهش خطر پوسیدگی و حفظ سلامت دندان‌ها کمک می‌کند.
۳. کمک به مدیریت قند خون با Artificial Sweetener
شیرین کنندههای مصنوعی برخلاف شکر باعث افزایش ناگهانی سطح گلوکز خون نمی‌شوند. به همین خاطر برای افراد دیابتی یا کسانی که به دنبال کنترل سطح قند خون خود هستند، یک گزینه مناسب به شمار می‌آیند.
۴. شیرین کننده مصنوعی، مفید در کنترل وزن
شیرین کنندههای مصنوعی (با توجه به کالری صفر یا ناچیز) یک ابزار مؤثر برای افرادی هستند که قصد کاهش وزن یا حفظ وزن ایده‌آل خود را دارند. مصرف شیرین کننده مصنوعی، پایبندی به رژیم لاغری را آسان‌تر می‌کند و جلوی دریافت کالری مازاد خوراکی‌های شیرین را می‌گیرد.
با وجود مزایا شیرین کننده مصنوعی برای بهبود تناسب اندام، مصرف آن به تنهایی کاهش وزن قابل‌توجهی ایجاد نمی‌کند. برای به حداکثر رساندن فواید شیرین کنندههای مصنوعی در رژیم لاغری باید روی کل کالری دریافتی‌تان نظارت داشته باشید. برای کالری شماری دقیق و اصولی از مانکن کمک بگیرید.
در مانکن کالری شماری کنید!
مانکن برنامه ای کالری شمار و محاسبه گر است که شما را در رسیدن به اهداف تناسب اندام همراهی می کند. برای کالری شماری در مانکن، شما باید روزانه غذاهایی که میل می کنید را در برنامه ثبت کنید. ثبت غذاها این امکان را برای مانکن فراهم می کند که ابتدا کالری مصرفی روزانه را محاسبه و شما را برای رسیدن به وزن ایدآل راهنمایی کند و سپس با آنالیز بشقاب غذا میزان مصرف درشت مغذی‌ها را نمایش می دهد.
برای دریافت اطلاعات بیشتر و نصب برنامه روی لینک زیر بزنید.
شـروع کنید۵. کاهش تمایل به مصرف شکر و غذا
برخی مطالعات نشان می‌دهند که شیرین کنندههای مصنوعی در کاهش احساس گرسنگی و میل به مصرف خوراکی‌های شیرین نقش دارند. این مزیت با کنترل اشتها و جلوگیری از ریزه‌خواری به مدیریت بهتر رژیم غذایی کمک می‌کند.
۶. پایداری در فرآوری و افزایش ماندگاری محصول
اغلب شیرین کنندههای مصنوعی در برابر حرارت بالا و تغییرات pH بسیار مقاوم هستند. این پایداری به آنها امکان می‌دهد تا بدون از دست دادن شیرینی یا تغییر طعم در فرآیندهای پیچیده پخت و پز و تولید مواد غذایی مورد استفاده قرار بگیرند. همین ویژگی به افزایش ماندگاری محصولات غذایی صنعتی و حفظ کیفیت آنها در طول زمان کمک می‌کند.
۷. پتانسیل کاهش التهاب شیرین کننده مصنوعی
همانطور که می‌دانید مصرف بالای شکر با افزایش التهاب در بدن مرتبط است. برخی تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که جایگزینی شکر با شیرین کنندههای مصنوعی تا حدودی در کاهش این التهاب نقش دارد.
۸. شیرین کنندههای مصنوعی برای کنترل مشکلات گوارشی
مصرف زیاد شکر در تشدید برخی از مشکلات گوارشی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS)موثر است. شیرین کنندههای مصنوعی به طور مستقیم توسط دستگاه گوارش جذب نمی‌شوند. بنابراین مبتلایان به این دسته از مشکلات گوارشی می‌توانند بدون تجربه عوارض جانبی گوارشی از طعم شیرین غذاها لذت ببرند.
مضرات شیرین کننده مصنوعی
با وجود مزایای متعدد شیرین کنندههای مصنوعی، مصرف بیش‌ازحد آنها به عوارض ناخوشایندی منجر می‌شود. کنجکاوید که مصرف زیاد قند مصنوعی چه مضراتی دارد؟ موارد زیر مهم‌ترین مضرات شیرین کننده مصنوعی هستند.
تغییر حس چشایی: به دلیل شیرینی بسیار زیاد شیرین کنندههای مصنوعی، جوانه‌های چشایی در دراز مدت به این سطح از شیرینی عادت می‌کنند. این عادت کردن به مرور زمان حس چشایی شما را نسبت به شیرینی طبیعی موجود در غذاهای مغذی مانند میوه‌های تازه و سبزیجات شیرین تغییر می‌دهد. در نتیجه این مواد غذایی از نظر شما کمتر شیرین به نظر می‌رسند.
سردرد و میگرن: برخی از افراد با مصرف طولانی مدت شیرین کنندههای مصنوعی دچار سردرد یا تشدید حملات میگرنی می‌شوند. آسپارتام و سوکرالوز، دو مورد از محرک‌های بالقوه این عارضه هستند (خصوصا آسپارتام).
تغییر در فلور روده: برخی مطالعات نشان می‌دهند که استفاده طولانی مدت از شیرین کنندههای مصنوعی با تغییر ترکیب میکروبیوم روده (باکتری‌های مفید روده) به ایجاد عدم تحمل گلوکز منجر می‌شود. این تغییر در تعادل باکتری‌های مفید روده بر فرآیندهای متابولیک بدن تأثیر منفی می‌گذارد.
مشکلات گوارشی: مصرف بیش‌ازحد برخی از شیرین کنندههای مصنوعی، عوارض گوارشی مانند نفخ، گاز و اسهال ایجاد می‌کند. این مشکلات به دلیل عدم جذب کامل این مواد در دستگاه گوارش و تخمیر آنها توسط باکتری‌های روده رخ می‌دهد.
تحریک اشتها و افزایش وزن: درحالی‌که مصرف شیرین کننده مصنوعی در اکثر افراد باعث کنترل اشتها و رفع هوس شیرینی‌جات می‌شود، در بسیاری دیگر دقیقا عکس این مسئله اتفاق می‌افتد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که شیرین کنندههای مصنوعی با تحریک اشتها به افزایش وزن کمک می‌کنند.
تقویت میل به شیرینی‌جات: شیرین کنندههای مصنوعی، قند واقعی (یعنی کالری و انرژی) به بدن‌تان نمی‌رسانند. بنابراین احتمال دارد که هوس شما برای شیرینی کاملاً برطرف نشود و میل بیشتری به خوردن شیرینی‌جات پیدا کنید.
افزایش ریسک سندروم متابولیک: مصرف زیاد شیرین کنندههای مصنوعی به افزایش احتمال ابتلا به سندروم متابولیک منجر می‌شود. این سندروم شامل مجموعه‌ای از مشکلات سلامتی مانند فشار خون بالا، قند خون بالا، تجمع چربی اضافی در ناحیه شکم و چربی خون غیرطبیعی است.
ارتباط احتمالی با برخی بیماری‌ها (از جمله سرطان): برخی مطالعات ادعا می‌کنند که زیاده‌روی در استفاده از artificial sweetener با بروز برخی بیماری‌ها از جمله سرطان مرتبط است. تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد و برای تأیید قطعی این ارتباط باید شواهد مستحکم‌تری جمع‌آوری شود.
تأثیر مواد شیمیایی بر تعادل بدن: اکثر شیرین کننده‌ها کاملا مصنوعی هستند؛ یعنی هیچ جزء طبیعی در آنها وجود ندارد واز طریق فرآیندهای شیمیایی سنتز (ساخته) می‌شوند. مصرف طولانی مدت این مواد شیمیایی، تعادل بیولوژیکی و طبیعی بدن را بر هم می‌زند.
تأثیر بر عملکرد مغز و حافظه: برخی کارشناسان معتقدند که مصرف زیاد شیرین کننده مصنوعی بر نورون‌های مغز تأثیر منفی می‌گذارد. یعنی با آسیب رساندن به بخش‌هایی از مغز مانند مخچه به اختلال یا از دست دادن حافظه منجر می‌شوند.
عوارض بر بارداری و رشد جنین: مصرف بالای قندهای مصنوعی در روند رشد جنین اختلال ایجاد می‌کند و حتی در برخی مواقع به زایمان زودرس منجر می‌شود.
موارد منع مصرف شیرین کننده مصنوعی
برخی از افراد باید در مصرف شیرین کنندههای مصنوعی احتیاط بیشتری به خرج دهند یا از آنها پرهیز کنند؛ از جمله:
افراد مبتلا به فنیل‌کتونوری :(PKU) این افراد نمی‌توانند آمینو اسید فنیل‌آلانین (موجود در آسپارتام) را متابولیزه کنند.
افراد حساس به سولفونامیدها: ساخارین از ترکیبات گروه سولفونامیدها محسوب می‌شود. بنابراین اگر کسی به داروهای سولفونامیدی (مثل برخی آنتی‌بیوتیک‌ها یا دیورتیک‌ها) حساسیت داشته باشد، ممکن است به ساخارین هم واکنش آلرژیک نشان دهد. در اینصورت دچار مشکلات تنفسی، بثورات جلدی (راش) یا اسهال خواهد شد.
گروه‌های زیر در معرض خطر بیشتری برای تجربه عوارض جانبی ناشی از مصرف شیرین کنندههای مصنوعی هستند و باید مصرف خود را محدود کنند:
- زنان باردار و شیرده؛
- بیماران دیابتی؛
- افراد با اختلالات روده‌ای یا مشکلات جذب؛
- کسانی که جراحی کاهش وزن داشته‌اند یا در شُرف انجام آن هستند؛
- مبتلایان به میگرن و صرع؛
- و کودکان.
حرف آخر
شیرین کنندههای مصنوعی، جایگزین‌های کم کالری (بدون کالری) و غیر مغذی برای شکر هستند که در بسیاری از محصولات غذایی وجود دارند. جایگزین کردن غذاهای حاوی شکر افزوده با محصولات تهیه شده با شیرین کنندههای مصنوعی، یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش میزان مصرف شکر است. در این مطلب از سایت مانکن توضیح دادیم که شیرین کننده مصنوعی از چی درست میشه و مصرف زیاد قند مصنوعی چه مضراتی دارد. استفاده از انواع Artificial sweeteners در حد اعتدال برای اغلب افراد مشکلی ایجاد نمی‌کند.
سوالات متداول
- پرمصرف‌ترین شیرین کننده مصنوعی کدام است؟
در حال حاضر آسپارتام به عنوان رایج‌ترین شیرین کننده مصنوعی در غذاها و نوشیدنی‌های متنوع به کار می‌رود.
- مضرات شیرین کنندههای بدون قند چیست؟
مصرف بی‌رویه انواع شیرین کننده مصنوعی به بروز مشکلات گوارشی، سردرد، افزایش وزن، افزایش ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ و سندروم متابولیک منجر می‌شود.
- تداخلات دارویی شیرین کنندههای مصنوعی کدام‌اند؟
قندهای مصنوعی در دوزهای مصرفی رایج، تداخل دارویی مستقیم و قابل‌توجهی ایجاد نمی‌کنند. بااین‌حال در موارد خاص مانند مصرف آسپارتام با داروهای ضد روان‌پریشی یا ساخارین با داروهای سولفونامید، احتمال تداخل دارویی وجود دارد. همچنین در صورت استفاده از داروهای دیابت لازم است قبل از امتحان کردن انواع شیرین کننده مصنوعی با پزشک مشورت کنید.
منابع: bannerhealth.com،goodrx.com،hopkinsmedicine.org/ ویراستار: طیبه جلایر
