لباس های خنک کننده چگونه عمل می کنند؟

حتما شما هم با لباس های رطوبت گیر آشنایی دارید. این لباس ها در عین حال که مانع از تعریق می شود، بدن شما را خشک و خنک نگه می دارد. حتی شاید برایتان عجیب باشد که چگونه یک پیراهن یا یک شلوار با تکنولوژی خنک کننده تبخیری می تواند شما را از گرمازدگی در روزهای گرم یا در حین فعالیت بدنی محافظت کند.

از این گذشته، زمانی که در شرایط گرم قرار دارید یا در فعالیت هایی شرکت می کنید که می توانند دمای مرکزی بدن شما را افزایش دهند، حفظ دمای بهینه بدن ضروری است. اما آیا در این شرایط، پوشیدن لباس خنک کننده راه حل مناسبی است؟

کارشناسان بر این باورند که این لباس ها – که بسیار مورد توجه ورزشکاران و علاقه مندان به ورزش در فضای باز است – نه تنها از گرمای بیش از حد بدن جلوگیری می کند، می تواند راحتی و عملکرد فرد را نیز بهبود بخشد. بدین منظور، در این مقاله تمام نکات مربوط به لباس های خنک کننده و جزئیات لازم درباره آن ها ارائه شده است.

تکنولوژی خنک کننده تبخیری

لباس‌های خنک‌کننده تبخیری، از ویژگی خاصی به نام «تغییر حالت» برای جلوگیری از افزایش دمای بدن استفاده می‌کنند.

لباس‌های خنک‌کننده تبخیری، که معمولا در جلیقه‌ها یا حوله‌ها دیده می‌شوند، از ویژگی علمی بنیادی «تغییر حالت» برای جلوگیری از افزایش دمای بدن استفاده می‌کنند. تبخیر زمانی اتفاق می افتد که مایعی (مانند عرق) به بخار تبدیل شده و یا تبخیر شود. از آنجایی که برای تبدیل آب به بخار از انرژی گرمایی استفاده می شود، احساس خنک شدن اتفاق می افتد.

لباس هایی که از فناوری تبخیری استفاده می کنند به فرآیند «تغییر حالت» متکی هستند. بدین صورت، ابتدا جلیقه یا حوله را خیس می‌کنید، آن را فشار می‌دهید تا آب اضافی اش گرفته شود و سپس آن را روی لباس‌های دیگرتان می‌پوشید. پارچه کمی مرطوب باقی می ماند و به ذرات آب اجازه می دهد تا به آرامی با عبور هوا از روی آن ها تبخیر شوند. در طول فرآیند تبخیر، هنگامی که گرما از بدن شما خارج می شود، روند خنک شدن را تجربه خواهید کرد.

لارا اسمیت، موسس شرکت‌های تولید لباس خواب و ملحفه‌های خنک‌کننده Lusomé و SOMÉ می‌گوید: «این پارچه رطوبت را از طریق تبخیر در سطح بالایی پارچه آزاد می‌کند، که منجر به خشک نگه داشتن پوست می‌شود».

پارچه های رطوبت گیر

برخی از پارچه های خاص عملکردی مشابه تکنولوژی خنک کننده تبخیری دارند و رطوبت را از بدن خارج می کنند. با این تفاوت که به جای آن که ابتدا آن ها را خیس کنید، خودشان از عرق بدن برای انجام فرآیند تبخیر خنک کننده استفاده می کنند. بنابراین، با گرم شدن بدن و شروع تعریق، این پارچه‌های مخصوص با جذب بسیار بالا، رطوبت را در سریع ترین زمان ممکن از بدن خارج می کنند.

بدین ترتیب، با گرم شدن بدن، رطوبت نیز همراه با آن از پوست به سمت پارچه رفته و در نهایت تبخیر می شود. بیشتر پارچه های رطوبت گیر طوری طراحی شده اند که تا جای ممکن نم و رطوبت را از سطح پوست دور کرده و سپس آن را در بزرگترین سطح پارچه پخش کنند تا تبخیر به بیشترین حد خودش برسد.

به گفته اسمیت برای تهیه این نوع لباس ها از دو نوع پارچه استفاده می شود که شامل الیاف آب دوست و آب گریز اند. پارچه‌های هیدروفیل رطوبت را جذب کرده و به داخل می‌کشند. در حالی که، پارچه های آبگریز رطوبت را دفع می کنند، بنابراین پارچه و پوست مرطوب نمی ماند.

قابلیت تنفس و تهویه

برخی از لباس‌ها ممکن است دارای قابلیت تنفس و تهویه باشند، در حالی که برخی دیگر تنها یکی از این ویژگی‌ها را دارند، مانند کت بارانی دارای قابلیت تهویه. اما پارچه‌های دارای قابلیت تنفس، به عنوان پارچه‌هایی با نفوذپذیری هوا نیز شناخته می‌شوند که مانع از گیر افتادن گرما، تعریق و رطوبت در بدن می شود.

بر خلاف پلی استر، هوا در این نوع پارچه ها بهتر جریان پیدا می کند و تهویه اضافی که معمولا به عنوان بریدگی های استراتژیک یا سوراخ در لباس دیده می شود، می تواند جریان هوا را افزایش دهد.

اسمیت خاطرنشان می‌کند اگرچه این ویژگی‌ها می‌تواند بر ضریب راحتی حرارتی یک لباس تاثیرگذار باشد، اما نکته دیگری که همچنان اهمیت دارد این است که مکانیسمی برای از بین بردن عرق و باکتری‌ها، مانند پارچه های فیتیله‌ای، داشته باشیم.

مواد تغییر حالت دهنده (PCM)

مواد تغییر حالت دهنده (PCM) تا حد زیادی توسط ناسا توسعه داده شده اند، زیرا آن ها روی کنترل دما بر روی لباس‌های فضانوردان تحقیق می کردند. به طور کلی، PCM ها موادی دارند که در دماهای مختلف حالت تغییر می دهند، چیزی شبیه به موم شمع که به حالت مایع و جامد تغییر شکل می دهد.

این مواد زمانی که در منسوجات استفاده می شود، «ترموکول» نامیده می شوند. مولکول‌های درون پارچه بسته به نوسانات دما تغییر حالت می‌دهند، بنابراین گرما را جذب یا آزاد کرده و به تنظیم سریع دمای بدن کمک می‌کنند. می توانید آن را به عنوان کنترلگر دمای داخلی در نظر بگیرید که نام دیگر ترمورگولاسیون (تنظیم حرارت) نیز شناخته می شود.

ترمورگولاسیون نامی است که به حفظ دمای ثابت داخلی بدن اطلاق می شود.

ترمورگولاسیون نامی است که به حفظ دمای ثابت داخلی بدن اطلاق می شود. این یک مکانیسم بیولوژیکی است که همه پستانداران از آن برخوردارند، به همین دلیل است که ما در هوای گرم عرق می کنیم و در هوای سرد می لرزیم.

در طول تغییرات حالت، PCM ها گرمای اضافی را از بدن جذب کرده و سپس با تغییر حالت دوباره، هنگامی که دمای محیط کاهش می یابد، آن را آزاد می کنند. به عبارت دیگر، در گرما باعث خنک شدن شما می شود و در سرما شما را گرم می کند.

این قابلیت می تواند در عملکرد و راحتی افراد بسیار موثر باشد. از زمان اولین توسعه توسط ناسا، PCM ها به عنوان روشی برای تنظیم حرارت، راه خود را به محصولات مختلفی از جمله ملحفه ها، لوازم پزشکی و لباس های ورزشی پیدا کرده اند.

نوآوری های پارچه در خنک کردن لباس

نوآوری های دیگری در لباس های خنک کننده وجود دارد، مانند پارچه های لمس سرد. این منسوجات اغلب دارای پرداخت یا روکش خاصی هستند که باعث می شود هنگام لمس با پوست حس خنکی و سردی ایجاد کند. البته که در ظاهر پارچه تغییر خاصی مشهود نیست. این پراخت خاص در اصطلاح علمی «تراوش حرارتی» نام دارد.

بدین ترتیب، گرمای بدن به پارچه منتقل شده و نفوذ حرارتی بالا باعث می‌شود با لمس کردن آن احساس خنکی بیشتری داشته باشید. بعلاوه، افزودن موادی مانند پودر یشم یا پلی اتیلن (PE) – که قابلیت نفوذ حرارتی بالایی دارند- به پارچه موجب تسریع روند انتقال و دفع گرما از بدن شده و احساس خنکی را افزایش می دهد.

به منظور تعبیه این مواد خنک کننده، اغلب از روشی به نام میکرو کپسوله استفاده می شود. در این روش مقادیر کمی از این مواد در بسته‌های کوچکی که با نام میکروسفر شناخته می‌شوند، بسته بندی شده و سپس آن‌ها را در پارچه جاسازی می کنند. میکروسفرها نیز کاربرد جالبی دارند، زیرا بیشتر آن ها فقط تحت شرایط خاصی مواد خود را آزاد یا فعال می کنند.

اسمیت می گوید: «این مکانیسمی برای پوشاندن مواد [یا پوشاندن آن ها با] کپسول های بسیار کوچک است. جوراب های آلوئه ورا را در نظر بگیرید.»

پوشش‌های انعکاسی نیز در خنک کردن افراد بسیار موثرند. البته، استفاده از سطوح انعکاسی برای انحراف نور خورشید و کاهش جذب گرما و همچنین به حداکثر رساندن خنکی، موضوع جدیدی نیست. اما، پوشش‌های انعکاسی از زمان پیدایش پیشرفت زیادی کرده‌اند و اکنون می‌توان بسیاری از آن ها را بدون ایجاد تغییرات چشمگیر در سایر ویژگی‌ها، به پارچه‌ها اضافه کرد.

یکی دیگر از مزایایی که اسمیت به آن اشاره کرد قابلیت دیده شدن است. این قابلیت برای افرادی مانند دونده ها، دوچرخه سواران، یا کارگران ساختمانی که در فضای باز مشغول فعالیت هستند و باید لباس آن ها از هر نظر ایمن باشد، فاکتور ایده آلی است.

کاربردها و مزایای لباس خنک کننده

امروزه استفاده از پارچه های خنک کننده کاربردهای زیادی پیدا کرده است. به خصوص استفاده از آن برای ورزشکارانی که می‌خواهند عملکرد خود را در طول تمرینات سنگین افزایش دهند، عالی است. قابلیت خنک کننده بودن منسوجات بعلاوه مزایای دیگر از جمله خاصیت ضد باکتریایی یا پوشش های بازتابنده آن، ورزشکاران را ایمن نگه داشته و در عین حال گرما را از بدن آن ها دور می کند. به عبارتی، این خاصیت با هدف کاهش فشار گرما و جلوگیری از گرمازدگی در حین ورزش در راحتی و بهبود عملکر ورزشکاران تاثیر بسزایی دارد.

بدین ترتیب، علاقه مندان به ورزش و فعالیت در فضای باز می توانند از مزایای لباس های خنک کننده، به ویژه در شرایط گرم و آفتابی بهره مند شوند. کوهنوردان، کمپینگ‌ها و باغبان‌های خانگینیز می‌توانند از منسوجات خنک‌کننده برای کمک به تنظیم دمای بدن خود در خارج از منزل و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مرتبط با گرما مانند گرمازدگی استفاده کنند. همچنین، افرادی که در مناطقی با آب و هوای گرم زندگی می کنند نیز می توانند برای افزایش تبخیر و کاهش تجمع گرما از لباس های خنک کننده استفاده کنند.

محدودیت‌ها و ملاحظات

استفاده از لباس‌های تبخیری و رطوبت گیر علیرغم فواید بخصوصش، محدودیت هایی هم به همراه دارد. پوشیدن این لباس ها در محیط‌هایی با رطوبت بالا منجر به کاهش اثربخشی آن ها می شود، زیرا فرآیند تبخیر کندتر صورت می گیرد. علاوه بر این، لباس‌های تبخیری فقط تا زمانی کاربرد دارند که مرطوب باشند و هنگامی که پارچه خشک شد، باید آن را دوباره مرطوب کرد.

هنگام انتخاب لباس خنک کننده، متناسب بودن لباس با فعالیتی که انجام می دهید بسیار مهم است. زیرا، بیشتر پارچه های رطوبت گیر باید در تماس مستقیم با پوست باشند تا رطوبت را از بدن جذب کرده و در سطح پارچه پخش کنند. بنابراین، اگر این منسوجات را به عنوان لایه بیرونی یا یک لایه پایه بسیار آزاد روی بدن بپوشید، ممکن است کارایی لازم را نداشته باشد.

بسیاری از لباس های ورزشی نیز برای یک فعالیت خاص طراحی شده اند، پس پیروی از این توصیه ها کاری عاقلانه است. برای مثال، یک کوهنورد ممکن است به دنبال پیراهن تنظیم کننده حرارت با یک پوشش بازتابنده برای محافظت در برابر اشعه ماوراء بنفش باشد، اما یک دوچرخه‌سوار ممکن است به دنبال لباسی باشد که بتواند در ماه‌های گرم تابستان بپوشد و بتواند از آن به عنوان لایه پایه‌ای برای جذب رطوبت در زیر پیراهن خود استفاده کند. این کار نه تنها به فرآیند خنک‌سازی بدن او کمک می‌کند، بلکه عرق تولید شده در یک دوچرخه‌سواری طولانی مدت و گرم را نیز جمع‌آوری می‌کند. بدین ترتیب دیگر نیازی نیست که فرد دوچرخه سوار نگران لکه های عرق بر روی لباس گران قیمت دوچرخه سواری خودش باشد. در عین حال، یک دونده ممکن است به دنبال پارچه ای سبک تر و رطوبت گیر با قابلیت تنفس افزایش یافته باشد. پس از انتخاب پارچه خنک کننده متناسب با هدف و فعالیت مد نظر خود، نکته بعدی مراقبت و نگهداری مناسب از لباس برای حفظ عملکرد آن است.

اسمیت می گوید: «به طور کلی، این نوع لباس ها باید به آرامی شسته و خشک شوند و از هیچ نوع نرم کننده یا سفید کننده ای برای شست و شوی ان ها استفاده نکنید. با این حال، او هشدار می‌دهد که پارچه‌ها تفاوت های مخصوص به خود را دارند، بنابراین باید طبق دستورالعمل‌های مراقبت از کالای خریداری شده عمل کنید و این نکته بسیار حائز اهمیت است. چرا که پیروی صحیح از دستورالعمل‌ها عمر لباس را افزایش داده و به حفظ عملکرد خنک‌کننده بهینه آن کمک می‌کند.

کلام آخر

لباس های خنک کننده قادرند با استفاده از تکنیک های مختلفی گرما و رطوبت را از پوست بدن دور کرده و کمک کنند تا احساس خنکی داشته باشید. این خاصیت می تواند برای همه افراد از جمله ورزشکاران، کسانی که از ورزش در فضای باز لذت می برند و یا حتی ساکنان آب و هوای گرم مفید باشد.

با این حال، انتخاب نوع لباس و تناسب آن با کاربرد مد نظر به منظور راحتی، عملکرد و جلوگیری از گرمای بیش از حد نکته کلیدی است. بنابراین، توصیخ می شود قبل از خرید، تمام گزینه های خود را با در نظر گرفتن نیازهای فردی، سطح فعالیت و شرایط محیطی بررسی کنید.

منبع: verywellfit.com / ترجمه: فاطمه شهابی