هر آنچه باید در مورد نوروپاتی دیابتی بدانید
نوروپاتی دیابتی، نوعی آسیب عصبی است که به تدریج ایجاد می‌شود و به دلیل افزایش طولانی مدت قند خون اتفاق می‌افتد. در حالی که هیچ درمانی برای این عارضه وجود ندارد اما مدیریت سطح قند خون میتواند پیشرفت آن را کُند سازد و از عوارض بعدی جلوگیری نماید.
نوروپاتی دیابتی، یک عارضه جدی و شایع دیابت نوع ۱ و ۲ است. این یک نوع آسیب عصبی است که به واسطه بالا بودن سطح قند خون بمدت طولانی ایجاد می‌شود. این عارضه معمولاً به آهستگی و گاهی در طی چندین دهه پیشرفت می‌کند.
اگر دیابت دارید و متوجه بی حسی، سوزن سوزن شدن، درد یا ضعف در دست‌ها یا پاهای خود شدید، باید به یک پزشک یا متخصص مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کنید زیرا اینها علائم اولیه نوروپاتی محیطی هستند. وضعیت خطرناک زمانی اتفاق می‌افتد که علی رغم ایجاد زخم روی پاهای‌تان، شما نمی توانید دردی احساس کنید.
در موارد نوروپاتی محیطی شدید یا طولانی مدت، شما ممکن است در برابر صدمات یا عفونت آسیب پذیر باشید. در موارد جدی، بهبود ضعیف زخم یا عفونت میتواند منجر به قطع عضو شود.
انواع مختلفی از نوروپاتی دیابتی وجود دارد که نواحی مختلف بدن شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و علائم مختلفی را ایجاد می‌کند. اگر دیابت دارید، مهم است که به طور مرتب سطح گلوکز خون خود را چک کنید و در صورت داشتن علائم نوروپاتی با پزشک تماس بگیرید.
علائم نوروپاتی دیابتی چیست؟
معمولاً علائم نوروپاتی به تدریج ظاهر می‌شوند. در بسیاری از موارد، اولین نوع آسیب عصبی که رخ می‌دهد، اعصاب پا را درگیر می‌کند. این امر میتواند به علائم گاها دردناک مانند سوزن سوزن شدن در پاها منجر شود.
علائم بسته به نواحی آسیب دیده متفاوت هستند. علائم و نشانه‌های رایج انواع مختلف نوروپاتی دیابتی عبارتند از:
- حساسیت به لمس
- از دست دادن حس لامسه
- مشکل در هماهنگی هنگام راه رفتن
- بی حسی یا درد در دست یا پا
- احساس سوزش در پاها، به خصوص در شب
- ضعف یا تحلیل عضلانی
- نفخ یا احساس پُری
- حالت تهوع، سوء هاضمه یا استفراغ
- اسهال یا یبوست
- سرگیجه هنگام ایستادن
- تعریق بیش از حد یا بسیار کم
- مشکلات مثانه مانند تخلیه ناقص مثانه
- خشکی واژن
- اختلال در نعوظ
- ناتوانی در حس (درک) کردن قند خون پایین
- مشکلات بینایی مانند دوبینی
- افزایش ضربان قلب
انواع مختلف نوروپاتی دیابتی چیست؟
اصطلاح نوروپاتی برای توصیف چندین نوع آسیب عصبی به کار می‌رود. در افراد مبتلا به دیابت، چهار نوع اصلی نوروپاتی وجود دارد.
۱. نوروپاتی محیطی
شایع‌ترین نوع نوروپاتی، نوروپاتی محیطی است. نوروپاتی محیطی معمولاً پاها و ساق پاها را درگیر می‌کند اما میتواند بازوها یا دست‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد. علائم آن متفاوت است و میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
رایج‌ترین علائم آن عبارتند از:
- بی حسی
- احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش
- حساسیت شدید به لمس
- عدم حساسیت به دمای سرد و گرم
- درد شدید یا گرفتگی
- ضعف عضلانی
- از دست دادن تعادل یا هماهنگی
برخی از افراد علائم را بیشتر در شب تجربه می‌کنند.
اگر نوروپاتی محیطی داشته باشید، ممکن است آسیب یا زخم روی پاهای خود را احساس نکنید. افراد مبتلا به دیابت اغلب گردش خون ضعیفی دارند که بهبود زخم‌ها را دشوارتر می‌سازد. این ترکیب، خطر عفونت را افزایش می‌دهد. در موارد شدید، عفونت ممکن است به قطع عضو منجر شود.
۲. نوروپاتی اتونومیک
دومین نوع شایع نوروپاتی در افراد مبتلا به دیابت، نوروپاتی اتونومیک است. سیستم عصبی خودمختار، سیستم‌های دیگری را در بدن‌تان راه اندازی می‌کند که شما هیچ کنترل آگاهانه‌ای روی آنها ندارید.
بسیاری از اندام‌ها و ماهیچه‌ها توسط آن کنترل می‌شوند، از جمله:
- دستگاه گوارش
- غدد عرق
- اندام‌های جنسی و مثانه
- سیستم قلبی عروقی
مشکلات گوارشی
آسیب عصبی به دستگاه گوارش ممکن است باعث علائم گوارشی زیر شود:
- یبوست
- اسهال
- مشکل بلع
- گاستروپارزی که باعث می‌شود معده به آرامی به داخل روده کوچک تخلیه شود.
گاستروپارزی باعث تأخیر در هضم غذا شده که میتواند در طول زمان بدتر شود و به تهوع و استفراغ مکرر منجر گردد. در اینصورت شما معمولاً خیلی سریع احساس سیری می‌کنید و نمی‌توانید یک وعده غذایی را تمام کنید. هضم دیرهنگام اغلب کنترل سطوح گلوکز خون را با نوسانات مداوم دشوارتر می‌سازد.
همچنین ممکن است علائم هیپوگلیسمی مانند تعریق و تپش قلب در افراد مبتلا به نوروپاتی اتونومیک شناسایی نشود. این امر میتواند به معنای عدم توجه (واقف نبودن) به قند خون شما باشد که خطر اورژانس هیپوگلیسمی را افزایش می‌دهد.
مشکلات جنسی و مثانه
نوروپاتی اتونومیک همچنین ممکن است باعث مشکلات جنسی مانند اختلال نعوظ، خشکی واژن یا مشکل در رسیدن به ارگاسم شود. نوروپاتی در مثانه میتواند باعث بی اختیاری ادرار شود یا تخلیه کامل مثانه را دشوار سازد.
مشکلات قلبی عروقی
آسیب به اعصابی که ضربان قلب و فشار خون شما را کنترل می‌کنند، میتواند باعث شود که آنها آهسته‌تر واکنش نشان دهند. ممکن است شما هنگام ایستادن بعد از نشستن یا دراز کشیدن یا زمانی که به خودتان فشار می‌آورید، افت فشار خون و احساس سبکی سر یا سرگیجه داشته باشید. نوروپاتی اتونومیک همچنین میتواند باعث ضربان قلب بیش از حد سریع شود.
نوروپاتی اتونومیک میتواند شناسایی برخی از علائم حمله قلبی را نیز دشوار کند. وقتی قلب شما اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند، ممکن است درد قفسه سینه احساس نکنید.
اگر نوروپاتی اتونومیک دارید، باید سایر علائم حمله قلبی را بدانید، از جمله:
- تعریق زیاد
- درد در بازو، پشت، گردن، فک یا معده
- تنگی نفس
- حالت تهوع
- سبکی سر
۳. نوروپاتی پروگزیمال
نوع نادر نوروپاتی، نوروپاتی پروگزیمال است که به نام آمیوتروفی دیابتی نیز شناخته می‌شود. این نوع نوروپاتی در بزرگسالان بالای ۵۰ سال مبتلا به دیابت نوع ۲ شایع‌تر است و بیشتر در مردان تشخیص داده می‌شود. این وضعیت اغلب لگن، باسن یا ران را درگیر می‌کند و شما ممکن است درد ناگهانی و گاهی شدید را تجربه کنید. ضعف عضلانی در پاها ممکن است ایستادن بدون کمک را دشوار کند. آمیوتروفی دیابتی معمولاً فقط یک طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پس از شروع علائم، آنها معمولا بدتر می‌شوند و در نهایت به آرامی شروع به بهبود می‌کنند. اکثر افراد در عرض چند سال حتی بدون درمان بهبود می‌یابند.
۴. نوروپاتی کانونی
نوروپاتی کانونی یا مونونوروپاتی زمانی رخ می‌دهد که به یک عصب خاص یا گروهی از اعصاب آسیب وارد شده و باعث ضعف در ناحیه آسیب دیده شود. این وضعیت اغلب در دست، سر، بالاتنه یا پا رخ می‌دهد، به طور ناگهانی ظاهر می شود و معمولاً بسیار دردناک است.
مانند نوروپاتی پروگزیمال، اکثر نوروپاتی‌های کانونی در عرض چند هفته یا چند ماه از بین می‌روند و هیچ گونه آسیب دائمی بر جای نمی‌گذارند. شایع‌ترین نوع آن سندروم تونل کارپال است. اگرچه اکثر افراد علائم سندروم تونل کارپال را احساس نمی‌کنند اما حدود ۲۵ درصد از افراد مبتلا به دیابت، درجاتی از فشردگی عصب در مچ دست را دارند.
علائم نوروپاتی کانونی عبارتند از:
- درد، بی حسی، سوزن سوزن شدن انگشتان
- ناتوانی در تمرکز
- دوبینی
- درد پشت چشم
- فلج بل
- درد در نواحی ایزوله (جدا شده) مانند جلوی ران، کمر، ناحیه لگن، قفسه سینه، معده، داخل پا، خارج از ساق پا یا ضعف در انگشت شست پا
چه چیزی باعث نوروپاتی دیابتی می‌شود؟
سطوح پایین ویتامین B12 نیز میتواند منجر به نوروپاتی شود
نوروپاتی دیابتی به دلیل بالا بودن سطح قند خون در طولانی مدت ایجاد می‌شود. عوامل دیگری نیز می‌توانند به آسیب عصبی منجر شوند، مانند:
- آسیب به رگ‌های خونی ناشی از سطح کلسترول بالا
- آسیب‌های مکانیکی مانند آسیب‌های ناشی از سندروم تونل کارپال
- عوامل سبک زندگی مانند سیگار کشیدن یا مصرف الکل
سطوح پایین ویتامین B12 نیز میتواند منجر به نوروپاتی شود. متفورمین، یک داروی رایج که برای مدیریت دیابت استفاده می شود نیز ممکن است سطح ویتامین B12 را کاهش دهد. برای شناسایی کمبود ویتامین‌ها می‌توانید از پزشک بخواهید که یک آزمایش خون ساده انجام دهد.
نوروپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک با پرسیدن سؤالاتی در مورد علائم و سابقه پزشکی‌تان تعیین می‌کند که آیا نوروپاتی دارید یا خیر. همچنین یک معاینه فیزیکی روی شما انجام خواهد شد. پزشک، سطح حساسیت شما به دما و لمس، ضربان قلب، فشار خون و تون عضلانی را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است یک آزمایش فیلامنت برای تست حساسیت در پاهای شما انجام دهد. در این آزمایش از یک الیاف نایلونی برای بررسی اندام‌های شما به منظور از دست دادن حس استفاده می‌شود. ممکن است از یک چنگک تنظیم برای آزمایش آستانه ارتعاش شما نیز استفاده شود. پزشک همچنین ممکن است رفلکس مچ پا را تست کند. در برخی موارد ممکن است پزشک یک تست هدایت عصبی انجام دهد که میتواند آسیب عصبی را با اندازه گیری سرعت و قدرت سیگنال‌های عصبی ارزیابی نماید.
نوروپاتی دیابتی چگونه درمان می‌شود؟
حفظ سطح قند خون در محدوده سالم، بهترین راه برای کاهش احتمال ابتلا به نوروپاتی دیابتی یا کند کردن پیشرفت آن است
هیچ درمانی برای نوروپاتی دیابتی وجود ندارد اما می‌توانید پیشرفت آن را کُند نمایید. حفظ سطح قند خون در محدوده سالم، بهترین راه برای کاهش احتمال ابتلا به نوروپاتی دیابتی یا کند کردن پیشرفت آن است. همچنین میتواند برخی از علائم را تسکین دهد.
ترک سیگار در صورت امکان و ورزش منظم نیز بخشی از یک برنامه درمانی جامع است. همیشه قبل از شروع یک برنامه تناسب اندام جدید با پزشک یا متخصص مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید. همچنین می‌توانید از پزشک در مورد درمان‌های مکمل یا مکمل‌های نوروپاتی سوال کنید.
مدیریت درد
ممکن است از داروها برای درمان درد ناشی از نوروپاتی دیابتی استفاده شود. با پزشک در مورد داروهای موجود و عوارض جانبی احتمالی آنها صحبت کنید. مشخص شده که چندین دارو می‌توانند به درمان علائم این بیماری کمک کنند.
همچنین ممکن است بخواهید درمان‌های جایگزین مانند طب سوزنی را در نظر بگیرید. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که کپسایسین نیز در کاهش درد مفید است. درمان‌های جایگزین ممکن است در صورت استفاده همراه با دارو، تسکین بیشتری ایجاد کنند.
مدیریت عوارض
بسته به نوع نوروپاتی شما، پزشک میتواند داروها، روش‌های درمانی یا تغییراتی در شیوه زندگی پیشنهاد دهد که ممکن است به مقابله با علائم و جلوگیری از عوارض کمک کنند. به عنوان مثال، اگر در نتیجه نوروپاتی خود در هضم مشکل دارید، پزشک ممکن است به شما پیشنهاد کند که تعداد وعده‌های غذایی را افزایش و حجم آنها را کاهش دهید و همچنین مقدار فیبر و چربی را در رژیم غذایی خود محدود کنید. اگر خشکی واژن دارید، پزشک ممکن است یک روان کننده پیشنهاد نماید. اگر اختلال نعوظ دارید، ممکن است داروهایی برایتان تجویز شود که به رفع این اختلال کمک می‌کنند.
نوروپاتی محیطی در افراد مبتلا به دیابت بسیار شایع است و میتواند عوارض جدی در پاها ایجاد کند که به نوبه خود منجر به قطع عضو می‌شود. اگر نوروپاتی محیطی دارید، مهم است که مراقبت ویژه از پاهای خود داشته باشید و در صورت آسیب دیدگی یا زخم سریعاً کمک بگیرید.
آیا می توانم از نوروپاتی دیابتی پیشگیری کنم؟
اگر قند خون خود را با هوشیاری مدیریت کنید، اغلب می‌توانید از نوروپاتی دیابتی جلوگیری نمایید. برای انجام این کار، کنترل منظم موارد زیر را فراموش نکنید:
- نظارت بر سطح گلوکز خون
- مصرف داروها طبق دستور
- مدیریت رژیم غذایی
- داشتن فعالیت بدنی
اگر دچار نوروپاتی دیابتی شدید، به طور مرتب با پزشک‌تان در تماس باشید و برای کاهش سرعت پیشرفت این بیماری به توصیه‌های او عمل کنید. شما با مراقبت مناسب می‌توانید آسیب وارده به اعصاب خود را کاهش دهید و از عوارض متعاقب جلوگیری نمایید.
منبع: healthline.com /ترجمه: طیبه جلایر
