علل مختلف از دست دادن حافظه (بخش دوم)
همه ما گاهی تجربه ناخوشایند فراموش کردن کاری یا مسئله‌ای را داشته‌ایم. این نوع از دست دادن بخش‌هایی از حافظه، ممکن است منجر به ترس از رسیدن به بیماری فراموشی و یا شروع ابتلا به بیماری آلزایمر شود.
گرچه آلزایمر و دیگر انواع زوال عقل در بسیاری از موارد می‌تواند موجب از دست دادن حافظه شود، اما خبر خوب این است که عوامل غیر دائمی دیگری نیز وجود دارد که باعث فراموشی‌ها کوتاه مدت می‌شود.
اما چه دلایلی باعث فراموشی می‌شود؟ چه عواملی مانع از ذخیره ذهنی برخی اطلاعات و یا توانایی به خاطر آوردن آن‌ها می‌شود؟ در ادامه بخشی از این دلایل بسیار برای عدم یادآوری برخی از خاطرات ذکر شده است.
علل مختلف از دست دادن حافظه (بخش اول)
شرایط جسمی و پزشکی
به غیر از زوال عقل یا بیماری آلزایمر شرایط دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند منجر به از دست دادن حافظه یا مشکلات مربوط به آن شود.
خستگی و کم خوابی
خواب خوب شبانه تأثیرات مثبت بسیار زیادی دارد: از جمله عدم افزایش وزن، انرژی بیشتر و توانایی تفکر واضح‌تر. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که خستگی ناشی از عدم خواب کافی و یا خواب‌های کوتاه مدت مزمن، هر دو بر حافظه و یادگیری تأثیر می‌گذارد. از این رو، توصیه می‌شود که برای بهبود عادت‌های خواب خود، چند روش آسان را امتحان کنید.
ضربه مغزی و آسیب‌های وارد شده بر سر
ضربه‌های مغزی و آسیب‌های تروماتیک وارد شده بر سر می‌تواند منجر به اختلال در حافظه کوتاه مدت شود، اما برخی تحقیقات نشان داده‌اند که این ضربات می‌تواند احتمال ابتلا به زوال عقل را در سال‌های آینده برای فرد افزایش دهد.
توصیه می‌شود هنگام انجام ورزش‌هایی که احتمال ضربه به سر وجود دارد، موارد احتیاطی لازم را رعایت کرده و از محافظ و کلاه ایمنی استفاده کنید و در صورت داشتن تجربه ضربه مغزی، بهتر است قبل از بازگشت به فعالیت‌ها ورزشی خود، صبر کنید تا این عارضه به خوبی بر طرف شود. همچنین توصیه می‌شود هر گونه مشکلات مربوط به پس از آسیب دیدگی را با جزئیات کامل برای پزشک بازگو کنید.
کمبود ویتامین B12
ویتامین B12 ویتامین بسیار مهمی است. در موارد شدید کمبود ویتامین B12، علائمی در فرد بروز می‌کند که با زوال عقل اشتباه گرفته می‌شود. اما با دریافت کافی ویتامین B12، این علائم در برخی افراد بهبود پیدا می‌کند و حتی ممکن است به طور کامل برطرف شود.
مشکلات مرتبط با تیروئید
کم‌کاری تیروئید و پرکاری تیروئید باعث بروز مشکلات شناختی، از جمله از دست دادن حافظه و مه ذهنی می‌شود. در صورتی که متوجه کارکرد کند مغز می‌شوید و یا احساس می‌کنید برای به خاطر سپردن موضوعات دچار مشکل شده‌اید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. در این شرایط ممکن است لازم باشد تا عملکرد تیروئید خود را آزمایش کنید، به ویژه اگر علائم دیگری که نشان دهنده مشکلات تیروئیدی است را در خود مشاهده می‌کنید. سپس، به دنبال درمان مشکلات مربوط به تیروئید، عملکرد حافظه و تمرکز نیز بهبود پیدا می‌کند.
اختلالات کلیوی
در شرایطی که کلیه‌های کار خود را به خوبی انجام نمی‌دهند، مانند نارسایی مزمن یا حاد کلیه (که به طور کلی نارسایی کلیه گفته می‌شود)، تجمع مواد زائد مانند تجزیه پروتئین‌ها می‌تواند بر عملکرد مغز تأثیر بگذارد. علاوه‌بر این، مطالعات منتشر شده در سال ۲۰۱۷ نشان داده است که در مبتلایان به آلبومینوریا (وجود پروتئین آلبومین در ادرار) بسیار در حافظه و شناخت افراد اختلال ایجاد می‌کند.
اختلالات کبدی
بیماری‌های کبدی همچون هپاتیت باعث ورود سموم به جریان خون می‌شود و این امر می‌تواند بر عملکرد مغز تأثیر بگذارد. انسفالوپاتی کبدی یک اختلال مرتبط با مغز است که امکان دارد به دلیل مشکلات جدی کبدی ایجاد شود. بنابراین، در صورتی که به مشکلات کبدی مبتلا هستید و در حافظه و تفکر نیز کمی مشکل دارید، حتماً این شرایط را برای تشخیص و درمان سریعتر به پزشک خود اطلاع دهید.
انسفالیت
این بیماری نوعی عفونت حاد بافت مغز است که علائمی مانند زوال عقل را در فرد ایجاد می‌کند، از جمله حواس پرتی و مشکلات حافظه و علائم دیگری مانند تب، سردرد و حتی تشنج را به همراه دارد. در صورتی که مشکوک به این بیماری هستید، هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کرده و دوره درمان را شروع کنید.
هیدروسفالی با فشار طبیعی
هیدروسفالی با فشار طبیعی (NPH) به طور معمول در این سه مورد علائم خود را نشان می‌دهد: مشکلات شناختی، بی اختیاری و کاهش تعادل در راه رفتن. شناسایی و معالجه سریع این بیماری کمک می‌کند تا مشکلات مربوط به حافظه و تفکر را در بیماران NPH بهبود بخشد و همچنین به بیمار کمک می‌کند تا توانایی کنترل حرکات بدن و راه رفتن را به دست آورد.
بارداری
گاهی اوقات، تغییر در مواد شیمیایی و هورمونی بدن همراه با تغییرات عاطفی و جسمی که در دوران بارداری رخ می‌دهد، می‌تواند منجر به فراموشی و تمرکز ضعیف مادر شود. خوشبختانه این یک شرایط موقتی است و در زمان مناسب برطرف می‌شود.
یائسگی
درست مانند دوران بارداری، در دوران یائسگی نیز بدن دچار تغییرات هورمونی شدیدی می‌شود که می‌تواند روند فکری فرد را خراب کرده و خواب او را مختل کند و بر روندهای شناختی وی تأثیر گذارد. از این رو، برخی از پزشکان برای تسکین علائم موقتی یائسگی مکمل‌های هورمونی یا روش‌های درمانی دیگری را تجویز می‌کنند.
عفونت‌ها
عفونت‌هایی همچون ذات‌الریه یا عفونت‌های دستگاه ادراری به ویژه در افراد مسن و یا افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن می‌تواند منجر به فراموشی شود. در برخی افراد، هذیان گفتن می‌تواند – یک تغییر ناگهانی در توانایی ذهنی – تنها علامت ظاهری عفونت باشد، بنابراین توصیه می‌شود که این علائم را به سرعت با پزشک در میان بگذارید. در چنین مواقعی، درمان سریع می‌تواند در بازیابی حافظه و عملکرد طبیعی بدن مؤثر واقع شود.
سکته‌های مغزی
سکته مغزی به طور قابل توجهی می‌تواند عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار دهد. در مواقعی، از دست دادن حافظه ناشی از سکته مغزی دائمی است، اما در برخی موارد با بهبود مغز، عملکرد شناختی نیز بهبود پیدا می‌کند.
حملات ایسکمیک گذرا
TIA که همچنین با نام دیگر “سکته مغزی کوچک” شناخته می‌شود (هر چند به لحاظ پزشکی اصطلاح کاملاً دقیقی نیست)، انسداد کوچکی در مغز است که می‌تواند باعث بروز علائم سکته مغزی و منجر به از دست دادن حافظه شود. این علائم معمولاً خود به خود برطرف می‌شوند، اما درمان برای جلوگیری از سکته‌های مغزی در آینده بسیار اهمیت پیدا می‌کند.
تومورهای مغزی
تومورهای مغزی علاوه بر ایجاد سردرد و مشکلات جسمی، می‌تواند حافظه و شخصیت افراد را در برخی مواقع تحت تأثیر قرار دهد. با توجه به وخامت و نوع تومور، روش‌های درمانی می‌تواند این علائم را از بین برده و فرد را به حالت عادی بازگرداند.
آپنه خواب
آپنه خواب زمانی است که تنفس فرد در هنگام خواب به مدت چند ثانیه قطع می‌شود. این حالت بسیار با افزایش خطر ابتلا به زوال عقل مرتبط است. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ منتشر شده نشان می‌دهد آپنه خواب می‌تواند با مشکلات حافظه‌ای نیز مرتبط باشد که البته این مسئله چندان تعجب‌آور نیست، زیرا کمبود خواب می‌تواند منجر به فراموشی و کاهش عملکرد مغز شود.
افزایش سن
به طور کلی با افزایش سن، روند پردازش شناختی کمی کند شده و ممکن است توانایی حافظه تا حدی کاهش پیدا کند. برای مثال، یک فرد مسن سالم همچنان می‌تواند اطلاعات را بخاطر بسپارد، اما احتمالاً به راحتی دوران کودکی یا جوانی نخواهد بود.
شناخت تفاوت بین روند پیری طبیعی و نگرانی واقعی در مورد از دست دادن حافظه به شما کمک می‌کند تا تشخیص دهید که آیا اکنون با توجه به علائم فعلی زمان مراجعه به پزشک است و یا این علائم با توجه به سن امری طبیعی است و جای نگرانی ندارد.
علل شناختی از دست دادن حافظه
گاهی اوقات، مشکلاتی که در عملکرد مغز ایجاد می‌شود می‌تواند منجر به از دست دادن حافظه شود که البته، ممکن است با افزایش سن نیز مرتبط باشد.
حواس پرتی
آیا برای شما هم پیش آمده که یکباره به خیلی چیزها فکر کنید؟ تلاش برای انجام چند کار به منظور کارآیی بیشتر گاهی می‌تواند تأثیری برعکس داشته باشد و کارایی شما را کاهش دهد، زیرا زمانی که چند کار را همزمان با هم انجام می‌دهید، باعث می‌شود آن‌ها به درستی صورت نگیرند و مجبور به تکرار آن‌ها باشید. همچنین این نکته را در نظر داشته باشید که مغز ما در مورد آنچه می‌تواند به طور همزمان و مؤثر پردازش کند و به خاطر بسپارد، محدودیت‌هایی دارد.
اختلال شناختی خفیف
اختلال شناختی خفیف (MCI) به نوعی کاهش توانایی‌های ذهنی است که به مرور ایجاد می‌شود، اما به طور کلی توانایی فرد در را در انجام عملکردهای روزانه چندان تغییر نمی‌دهد. یکی از علائم MCI فراموشی است.
گاهی اوقات، بیماران مبتلا به MCI به داروهایی که برای درمان آلزایمر طراحی شده‌اند، پاسخ مثبتی می‌دهند. در برخی موارد روند MCI ثابت باقی می‌ماند و یا حتی به طور کامل برطرف می‌شود، اما در شرایطی دیگر ممکن است پیشرفت کرده و به بیماری آلزایمر یا دیگر انواع زوال عقل تبدیل شود.
آیا این نشانه‌هایی از بیماری آلزایمر است یا نوع دیگری از زوال عقل محسوب می‌شود؟
بیماری آلزایمر شایع‌ترین علت زوال عقل است و علاوه بر علائم متعددی که دارد، باعث کاهش قابل توجهی در حافظه می‌شود. در صورتی که فکر می‌کنید از دست دادن حافظه شما نیز می‌تواند ناشی از آلزایمر باشد، بهتر است علائم خود را به دقت مرور کرده و به پزشک مراجعه کنید. به طور معمول این بیماری افراد بالای ۶۵ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما نوعی آلزایمر زودرس نیز وجود دارد که در سنین پایین‌تر رخ دهد.
اما انواع دیگری از زوال عقل وجود دارد که می‌تواند بر از دست دادن حافظه تأثیر بگذارد، از جمله زوال عقل عروقی، زوال عقل لوی بادی یا زوال عقل با اجسام لویی، فراموشی پیشانی گیجگاهی و چندین مورد دیگر. از این رو توصیه می‌شود هر گونه مشکلات مربوط به حافظه به سرعت با پزشک در میان گذاشته شود تا بتوان راه حلی برای آن پیدا کرد و فرد بیمار هر چه زودتر روند درمان را در پیش بگیرد. همچنین اگر علت بیماری خود آلزایمر یا زوال عقل باشد نیز می‌توان هر چه سریعتر درمان را شروع کرد.
منبع: verywellmind.com / ترجمه: فاطمه شهابی
